Zo veilig mogelijk – dat willen we in de zorg. Toch? Ik denk het niet. Veiligheid heeft een prijs. Een pleidooi voor minder veiligheid in de zorg.

Een onveilige trap in een heerlijk huis

Mijn ouders woonden tot afgelopen najaar in een monumentaal wevershuis uit de zeventiende eeuw. Via de spiltrap met ongelijke treden kom je op het overloopje dat je op de foto ziet. Het overloopje is smal en verbindt de voor- en achterkamer.

Als je goed kijkt naar de foto, zie je links onderin een gat in de overloop. De trap was nog niet klaar toen de bouwers de eerste etage bereikten. De bovenste tree van de trap is daarom uit de overloop gehaald. Wie onoplettend rechtdoor stapt, kan dus zo drie en een halve meter naar beneden tuimelen.

Mijn ouders kochten dit huis toen mijn vader net met pensioen was. Toen ik voor het eerst deze trap beklommen had, schoot ik in de lach:

“Dit is echt de ideale trap om een heup op te breken. Echt een huis voor ouder wordende mensen!”

Over je eigen leven mag je dit soort keuzes maken. Mijn trap, mijn leven, mijn keuze. Wonen in een een oud huis was een droom van mijn moeder. Met dit huis kwam haar droom uit. Mijn ouders hebben er zeventien jaar met veel plezier gewoond.

Veiligheid in de zorg

Als je gezond bent, bepaal je zelf wat je acceptabele risico’s vindt. Honderdduizenden Nederlanders zijn op dit moment op wintersport. Niemand die zegt: “Ga niet op wintersport want het risico dat je iets breekt is groter dan als je thuis blijft.”

Zodra je iets mankeert, gaan anderen zich bemoeien met wat acceptabele risico’s zijn. Ik heb keer op keer gedoe met artsen omdat zij vinden dat de lange termijn risico’s van mijn medicijnen te groot zijn. Waarom? Ik ben wilsbekwaam en goed geïnformeerd.

Zoals ik moeite heb om zeggenschap te houden over mijn risico’s, hebben wij als burgers gezamenlijk ook nauwelijks iets te zeggen over wat wij acceptabele risico’s vinden. Bewoners of familie hebben niets te zeggen over hygiënenormen in verpleeghuizen. Valrisico’s moeten worden vastgelegd als “geaccepteerd risico” om vrij te mogen bewegen. Waarom is de norm niet “vrij bewegen” met de optie voor “extra veiligheid”?

Wie bepaalt eigenlijk de normen voor veiligheid in zorginstellingen? Het blijkt dat niemand dat meer doet. De norm is namelijk maximale veiligheid. Alles wat zorg veiliger maakt, moet. De normen zijn niet alleen niet meer voor de mens, ze zijn ook niet meer van de mens.

De prijs van veiligheid

Streven naar maximale veiligheid heeft drie grote nadelen.

Ten eerste maakt het de zorg duur. Alle extra maatregelen kosten tijd en geld. Een afweging tussen kosten en baten, zoals bij geneesmiddelen gebruikelijk is, is er niet. Zorgverleners vertellen me dat veel maatregelen niet effectief zijn.

Het tweede nadeel is de bureaucratie. Alle veiligheidsmaatregelen moeten worden afgevinkt en vastgelegd. Zorgverleners lopen er leeg op, en de hoeveelheid is contraproductief. “Is het afgevinkt?” wordt belangrijker dan “Is het in orde?”.

Tenslotte gaat het ten koste van kwaliteit van leven. Door de veiligheidskramp missen we de mooie dingen van het leven. Wat heb je aan geen gebroken heup als je nauwelijks buiten komt om maar niet te vallen? Wat heb ik aan risicovermijding op lange termijn als ik daarvoor geen leven heb gehad?

Optimale veiligheid

Geen maximale veiligheid, maar wat dan wel? Eerlijk is eerlijk: de impact van een gebroken heup op je 70ste is groot, veel groter dan een gebroken been als je jong bent. Een kwart van de ouderen die een heup breekt, overlijdt binnen een jaar. De prognose van veel kankersoorten is beter!

De denkfout is dat meer altijd beter is. We moeten niet streven naar maximale veiligheid, maar naar optimale veiligheid. We moeten veiligheid afwegen tegen kwaliteit van leven. Geen maximale veiligheid, maar optimale veiligheid. In evenwicht met andere belangen. En mensen daar lekker zelf over laten beslissen!

En mijn ouders? Die wonen sinds kort in een heel saai rijtjeshuis uit de jaren tachtig. Nu konden ze de verhuizing nog zelf regelen. Hun nieuwe huis is rollator-proof. Gelijkvloers, dat hoefde niet. Als ze soepel de spiltrap op en af kwamen, dan konden ze nog jaren vooruit met een rechte trap.

Welke risicovolle activiteiten geven kleur aan jouw leven? Voor welke veiligheid heb jij bedankt? Laat het horen!